Iragan astean, "Departamentüko Hurzainak" edo «Office National de l' Eau et des Milieux Aquatiques»ko kideek, Mendikotako Ühaitz bazterrean, arrainak ikertü dütüe. Arrainak biribilkatü ondoan, sare bati esker bildü dütüe kontatzeko, pezatzeko, neurtzeko eta mota ezbardinen biltzeko. Ikertze lana egin eta, arrainak ühaitzean arrezarri dütüe, arrantzükatzeko izateko gisan. Urte oroz, departamentüko erreka ezbardinen üngürüa egiten düe, beti ber leküan konparaketen egiteko.
Aurten, Gael Denis, Pariseko "Historio Natüraleko Müseoko" ikerlaria hor günüan, Ühaitzatik Aturri ibaira artino arrain süerte zonbait hor baizik ez beitira atzamaiten : Txipa eta Talamazoka. Alain Borda hurzainak erran deikünaren araberan, departamentüan Ühaitza da erreka xahüena.
Entzün Alain Borda hurzaina :
Entzün Gaël Denis "Historio Natüraleko Müseoko" ikerlaria :
Egoera düdakorra izanik ere, garapen perspektibak badirela iragarririk izan da igaran ostiralean Maulen egin den Axuria kooperatifaren biltzar nausian. Baikortarzün hunen froga da, hilabete hatsarrean hartürik izan den arakin berria. 14etara heltzen da orai kooperatifaren langilegoa. Axuriaren merkatüari dagokionez, Españako krisi ekonomikoaren gatik arrenküratürik agertzen da jadanik kooperatifa, nahiz eta igaran urtean ber perspektibekin merkatüa hein batetan hon izan zen. Pusketan saltzen den axuriaren merkatüan bere esperantxak ezarten dütü, etekin haboroenik emaiten dütüan merkatü horren garapenean sinesten beitü.
Geroa egün prestatzen beita, Xiberoko Bortüaren geroaren gogozkatzeko, Xiberoko Botingoak Paueko Laborantsa Kanberako partaidegoarekin diagnostiko bat egin dü. Diagnostikoan, hiru sail nausi agertzen dira, belharraren erabilpena, ardi jeistea, eta olen antolatze juridikoa. Belharra ber heinean baliatürik izan bada bortüan azken 20 urteetan, olen erabilpen kolektiboa franko kanbiatü da eta ardi jeistea ere azkarki ttipitü da. Azken püntü hortan agertzen da gaüzak kanbiatzen ari direla, gazteek bortüko ardi jeisteari lotzeko nahiküntea erakusten beitüe berriz. Olen antolakuntza juridikoari dagokionez, leheneko arrauak egokitü behar dira, bereziki olen parteliantak ez beitira haboro egünko baliazaleak eta egin züen ahozko tratüek ez beitüe balio jüridikorik. Azkenean, agertzen da ere olek balio ekonomikoa begiratü düela. Bortüaren erabilzaleekin hasirik izan diren bilkürak jarraikiko dira azaroa hatsarreala eta hortik harat proposamenen araberan xedeak eraikiko dira.
Montpellier Agro Sup eskolako ikasle zonbaitek 15 egün Xiberoan igaran düe, laborantsaz ikerketa baten eramaiteko. Maulerik Ligi artino etxez etxe joaitez, inkesta egin düe. Aitzinetik haütatü gabe, berrogei laborarien gana joan dira laborantsa eta hazkuntz mota ezbardinen ikertzeko. Ikasleek urte bateko formakuntza bat jarraikitzen düe, garapen aholkülari izateko. Beren formakuntzako metodologia baliatu düe heben bürütü düen inkestaren eramaiteko. Erran deiküenaren arabera, orohar, frantziako beste bortüko eskualdeer konparatüz, hebenko laborantsa orano zinez bizi da. Etxalte hanitx atzamaiten da, alkarlana ageri da eta alkarte mündüa garatürik da. Baliatü düen metodologiaren erabilteko interesatürik agertü dira jadanik, etxalte ttipien geroaz gogoetatzen düen hebenko egitüra zonbaitekin.
